Raynaud's fenomeen
Wat is het?
Het Raynaud’s syndroom is een aandoening waarbij aanvalsgewijs de doorbloeding naar bepaalde delen van het lichaam (zoals de vingers, tenen, oren en puntje van de neus) niet goed is met als gevolg dat deze verdoofd en koud aanvoelen. Ook een kleurverandering kan optreden.
Tijdens een aanval vernauwen de bloedvaten zich waardoor de bloedcirculatie naar die plekken vermindert. De betreffende lichaamsdelen worden meestal eerst wit, vervolgens blauw en voelen koud en verdoofd aan. Daarbij kan de zintuiglijke waarneming minder zijn. De huid kan licht gezwollen lijken. Als de bloedcirculatie weer op gang komt, kan de huid rood kleuren en kan een tintelend of gezwollen gevoel optreden.
Meestal worden vingers en/of tenen getroffen maar ook andere lichaamsdelen kunnen worden aangedaan zoals de neus, wangen, oren en zelfs de tong. Een aanval kan minder dan een minuut duren tot enkele uren. Na verloop van tijd kunnen de aanvallen ernstiger worden.
Iemand kan het syndroom van Raynaud hebben zonder onderliggende ziekte. Maar het kan ook een symptoom zijn van een reumatische ziekte, in dat geval wordt het het ‘fenomeen’ van Raynaud genoemd. Dit kan onder meer in verband staan met de reumatische ziekten systemisch lupus erythematosus (SLE), sclerodermie en polymyositis/dermatomyositis.
Verder kan een vergelijkbaar fenomeen optreden bij het zogenaamde Hand-Arm-Vibratie Syndroom.
Voor de meeste mensen is het syndroom van Raynaud lastig maar levert het weinig beperkingen op.
Het syndroom van Raynaud valt onder CANS, dit staat voor ‘complaints of the arm, neck and/or shoulder’ oftewel klachten van de arm, nek en/of schouder). Dit is een omschrijving van een klachtencomplex die door veel zorgverleners wordt gehanteerd.
Waardoor kan het komen?
Het is niet precies bekend wat de oorzaak is van het syndroom van Raynaud. Duidelijk is wel dat tijdens een aanval bloedvaten in vingers, tenen of andere getroffen lichaamsdelen gedurende korte tijd nauwer worden waardoor het bloed niet normaal kan doorstromen. De bloedvaten in betreffende lichaamsdelen lijken overgevoelig te reageren op koude temperaturen en stress. Als het lichaam wordt blootgesteld aan koude temperaturen, verliezen de ledematen warmte. Het lichaam vermindert de bloedtoevoer naar de ledematen om zo de algehele lichaamstemperatuur op peil te houden. Bij mensen met het syndroom van Raynaud verloopt deze op zich normale reactie veel heftiger.
Stress veroorzaakt een soortgelijke reactie in het lichaam als kou. Een dergelijke overgevoeligheidsreactie kan dus ook door stress komen.
Risicofactoren
Iedereen kan het syndroom van Raynaud krijgen maar de aandoening komt toch het meest voor bij vrouwen tussen de vijftien en veertig jaar. Ook onder mensen die in een kouder klimaat wonen, komt het syndroom van Raynaud vaker voor.
Naast de genoemde ziektebeelden is roken een risicofactoren voor het krijgen van het syndroom van Raynaud. Door het roken treedt een vernauwing op van verhoogd gevoelige bloedvaten. Bepaalde beroepen waarbij veel met trillende gereedschappen of machines moet worden gewerkt, vormen een risicofactor voor het Hand-Arm-Vibratie Syndroom.
Hoe wordt het vastgesteld?
De diagnose van Raynaud’s syndroom kan vrij eenvoudig worden vastgesteld aan de hand van het verhaal van de patiënt. Zo wil de arts weten of er aanwijzingen zijn voor een reumatische aandoening en of de vingers de neiging hebben om te verkleuren als het buiten koud is. De arts kan de hand afkoelen (bijvoorbeeld in ijskoud water) als eenvoudige test om te zien of het syndroom ontstaat door blootstelling aan kou.
Wat kan helpen?
Gewoonlijk is het syndroom of fenomeen van Raynaud goed onder controle te houden door kou te vermijden en voor een goede doorbloeding te zorgen.
Ook is het raadzaam te stoppen met roken.
Wie kan helpen?
De huisarts zal als eerste bij de behandeling betrokken zijn. Indien een reumatische aandoening de oorzaak is van het fenomeen van Raynaud of men als met dit verder wil uitzoeken, kan een reumatoloog bij de behandeling betrokken zijn.
Ermee leven
Het syndroom of fenomeen van Raynaud levert alleen hinder op tijdens een aanval. Op dat moment kan het uitvoeren van bepaalde werkzaamheden moeilijk zijn. Het is dan raadzaam om te kijken of de werkzaamheden eventueel tijdelijk aangepast kunnen worden. De bedrijfsarts kan hierbij adviseren.