Diagnose

De diagnose is de naam van de ziekte of aandoening waaraan iemand lijdt. Voor een diagnose zijn minimaal een arts, een ziekte en een patiënt nodig. De diagnose geeft een oordeel van de arts weer en het kan met het verloop van de tijd nodig zijn dit oordeel te herzien.

De basis van een diagnose

Hoewel in veel medische leerboeken gedaan wordt of de arts eerst 'onbevooroordeeld' alle informatie verzamelt en dan pas gaat nadenken en hypothesen opstellen, is dit in het echt niet het geval. Al vanaf de eerste woorden van de patiënt, vaak al aan de manier waarop iemand loopt, kijkt of praat, begint de arts hypothesen te vormen. De informatie die de arts verzamelt wordt sterk bepaald door de hypothese die hij al in zijn hoofd heeft - zo zal, als de patiënt zich met 'braken' presenteert de arts als hij aan een buikgriep denkt meestal eerst naar diarree willen informeren maar als de patiënt op zijn hoofd gevallen is eerst naar de pupilreacties willen kijken. Vragen worden gesteld naar aanleiding van de diagnose die op dat moment het meest waarschijnlijk lijkt en dit is een van de meest voorkomende oorzaken van verkeerde diagnosen - te vroeg 'inzoomen' op de eerste mogelijkheid die zich presenteert.

Voordat de arts een diagnose stelt moet hij alle relevante informatie verzamelen. Daartoe kan behoren:

• De symptomen van de ziekte. Daartoe rekent men:
  • De klachten die de patiënt noemt, bijvoorbeeld buikpijn, koorts.
  • Zichtbare, hoorbare, en voelbare verschijnselen, bijvoorbeeld: huiduitslag, een ruis in de longen, een knobbeltje.
• De medische voorgeschiedenis van de patiënt.
• Relevante omstandigheden uit het leven van de patiënt, bijvoorbeeld:
  • Werkt de patiënt met bepaalde giftige stoffen?
  • Is de patiënt onlangs in de tropen geweest?
• Laboratoriumonderzoek aan lichaamsvloeistof of weefsel van de patiënt, bijvoorbeeld bestanddelen van het bloed, microscopisch onderzoek van weefsel, een kweek om ziekteverwekkende bacteriën op te sporen en te determineren. Een ziekte kan soms herkend worden aan de aanwezigheid van bepaalde antistoffen in het bloed.
• Beeldvormend onderzoek, bijvoorbeeld een röntgenfoto.
• Waarnemingen tijdens een kijkoperatie of een gewone operatie.
• De reactie van de patiënt op bepaalde (proef-)behandeling of medicijnen.

Behandeling

Na het stellen van de diagnose is het in de meeste gevallen mogelijk een behandeling in te stellen of daarvoor naar een ander te verwijzen (b.v. fysiotherapeut, specialist) en een oordeel over het te verwachten beloop te geven prognose. Lukt het niet de diagnose te stellen dan kan de arts eveneens doorverwijzen naar een andere arts, b.v. een specialist voor nadere diagnostiek.

Soms overlappen de behandeling en het stellen van de diagnose elkaar. Bijvoorbeeld, als de arts vermoedt dat de patiënt aan een kwaal lijdt waartegen een bepaald medicijn vrijwel 100% succes biedt, dan kan hij dat medicijn voorschrijven en afwachten of het helpt. Dit heet diagnostiek 'ex iuvantibus'.

Naarmate het medisch proces vordert ontstaat er vaak een lijstje van mogelijkheden - indien niet expliciet, dan wel in het hoofd van de arts - die zal proberen de elementen van dit lijstje te bevestigen of uit te sluiten door meer informatie te verzamelen en onderzoek te doen. Zolang er nog meer dan een mogelijkheid is spreekt men wel van een differentiaaldiagnose.

Voordelen van een diagnose voor de patiënt

Een diagnose kan de basis vormen voor verwerking, ondersteuning en leren.

Basis voor verwerking:
Het verwerkingsproces van zo'n diagnose kan heel wat tijd vergen, zowel voor gediagnoseerde als zijn omgeving. Voor de verwerking is vooral de erkenning van de diagnose door de heel nabije omgeving (ouders, partner) heel belangrijk. Een erkenning van het hele mens-zijn, is bij sommige aandoeningen nodig om goed te integreren. Een methode die hierbij kan helpen is psycho-educatie.

Basis voor ondersteuning:
Subsidiërende instanties vragen een diagnose om een behandeling te starten of de vraag naar ondersteuning (financiëel, materieel, psychologisch) te staven.

Basis voor leren:
De diagnose bevestigt dat het gaat om een betekenisprobleem dat zo belangrijk is dat het andere beperkingen in de schaduw stelt bij de ondersteuning. Na verfijning van de diagnose vormt deze vaak de basis voor een al dan niet bewust uitgetekend leer- of genezingsprogramma voor het individu en eventueel zijn omgeving.

Buiten de geneeskunde

De term diagnose wordt ook buiten de geneeskunde gebruikt voor het proces van onderzoek, waaraan conclusies moeten worden verbonden. Bijvoorbeeld in de psychodiagnostiek, of het onderzoek naar leerstoornissen, gedragsstoornissen. Zelfs het zoeken naar fouten in de werking van apparaten wordt diagnose genoemd, bijvoorbeeld het diagnose-centrum voor tweedehandswagens.

Psychiatrische diagnoses staan vanwege het ontbreken van hard wetenschappelijk bewijs voor oorzakelijke verbanden tussen fysiologische processen en gediagnostiseerde psychiatrische aandoeningen regelmatig ter discussie.